Initiatief Zij-instromers
Vijf leermomenten van praktijkgericht opleiden
Vanaf 2018 zijn er in Noord-Holland pilots gestart die zich richten op het praktijkgericht opleiden van zij-instromers voor VVT-organisaties. De gemêleerde groep bestond uit onder meer voormalig bankmedewerkers, herintredende 50-plussers en langdurig werklozen. De pilots leidden tot nieuwe inzichten in het begeleiden en opleiden van deze kansrijke doelgroepen in de zorg.
Voor verpleeghuizen, verzorgingshuizen en thuiszorgorganisaties (VVT-organisaties) is het al jaren lastig om alle vacatures op te vullen met reguliere studenten afkomstig van een beroepsbegeleidende leerweg (BBL). Drie jaar geleden is gestart met de werving van mensen buiten de zorg: zij-instromers. "Het was een heel gemêleerd gezelschap", zegt Anita Vogelaar, de leercoach die bij de Zorgcirkel aan de basis heeft gestaan van het zij-instroomproject met 27 zij-instromers. "Het waren mensen die om uiteenlopende redenen al lange tijd geen baan hadden gehad. Er zaten voormalig bankmedewerkers tussen, herintredende 50-plussers en jongeren die aan het meanderen waren tussen verschillende opleidingen en banen.”
Begeleid leren
Het project is van start gegaan bij drie VVT-organisaties van de Zorgcirkel: Saenden in Zaandam, Torenerf in Wormer en Westerhout in Alkmaar. De zij-instromers belandden niet in een klaslokaal op een ROC - ze startten vanaf dag één bij een VVT-organisatie en kregen daar praktijkonderwijs om hun diploma Helpende (niveau 2), Verzorgende IG (niveau 3) of Verpleegkundige (niveau 4) te bemachtigen. De eerste maand stond in het teken van een introductie om daarna direct aan de slag te gaan onder begeleiding. Eén dag per week kwam er een docent van het ROC Zaanstreek-Waterland die de studenten lesgaf op hun werkplek. Het idee erachter is werkend leren. Anita: “Leerstof beklijft het beste als je de stof direct kunt toepassen. Als een student bijvoorbeeld iemand in een tillift moest gaan zetten dan was dat ook het moment voor de lesstof daarover.”
De initiële aanpak was dat de nieuwe studenten ook zelf de regie kregen over hun lesstof. “Wij probeerden de lesstof zo goed mogelijk aan te passen aan de werkzaamheden die ze op dat moment op de werkvloer aan het uitvoeren waren. Studenten kregen veel vrijheid in het zelf selecteren van de geschikte modules.”
Nieuwe inzichten
Het pilotproject leidde echter tot nieuwe inzichten. “Zij-instromers deden het goed op de werkvloer, maar we merkten dat ze het toch lastig vonden om zelf hun leerproces vorm te geven. Veel zij-instromers waren dat niet gewend. Sommigen waren al vrij vroeg gestopt met school of hadden nare herinneringen aan hun schoolperiode. We deden dan ook een te groot beroep op hun zelfstandigheid, pro-activiteit en het maken van een eigen planning. We zijn daarom meer structuur gaan aanbrengen, omdat ze anders de weg kwijtraakten.” Het bleek een juiste beslissing. “De studie verliep vlotter en ze boekten meer voortgang in hun studieontwikkeling.”
Juiste omstandigheden creëren
Het tweede verkregen inzicht gaat over de samenstelling van de groep. De zij-instromers vormden in eerste instantie één groep van studenten met leerniveau 2, 3 en 4. “Wij dachten dat niveau 2 studenten zich konden optrekken aan niveau 3 studenten, maar dat bleek in de praktijk niet zo te werken. Het gat was te groot. De cognitieve vaardigheden van een niveau 2 student zijn wat lager dan bij niveau 3 en 4. Als docent moet je de lesstof wat doseren en dingen meer beeldend uitleggen.”
Al snel is ervoor gekozen om niveau 2 studenten apart les te geven. Na de omzetting kreeg de homogene groep met niveau 2 studenten meer tijd en ruimte om vragen te stellen. Anita: “Studenten gaven zelf aan dat het leren met mensen die ongeveer op hetzelfde niveau zitten, hen meer in staat stelde om het leren weer op te kunnen pakken. Ze voelden zich bekwamer.”
Daarnaast was er in het project zij-instromers ook een aantal zij-instromers die moeite hadden met digitaal werken. "Sommige 50-plussers deden voor het eerst een laptop open. Je kunt hen dan niet digitaal gaan lesgeven. Met deze groep zijn we teruggegaan naar boeken en klassikaal les, want dat hoort in hun beleving bij ‘school’. Als zij die associatie hebben met leren, dan moet je de leermethode aanpassen. Je kunt wel denken dat iedereen vrij is om te leren, maar je moet wel de juiste omstandigheden creëren.”
Belangrijkste lessen:
- Begeleid studenten bij het vormgeven van het leerproces.
- Geef de studenten les op, of net boven hun eigen niveau en met studenten van vergelijkbaar niveau. Het te bereiken niveau moet haalbaar voelen.
- Stem de analoge/digitale leermethode af op het type zij-instromer.
- Beperk de omvang van de groepsgrootte om (intensieve) begeleiding te garanderen.
- Kijk bij de werving en selectie al of praktijkleren aansluit bij een nieuwe student.
Lessen trekken
Na het nemen van een aantal hordes heeft het project behoorlijk kunnen versnellen, en zijn belangrijke lessen geleerd. “Zeker in het begin moet je veel aandacht geven aan zij-instromers, want je bent niet alleen aan het opleiden. Sommige zij-instromers moet je ook werknemerscompetenties aanleren zoals op tijd komen, aan afspraken houden en in vergaderingen meedoen. Dat is vaak lastig voor mensen die lang niet hebben gewerkt.” De omvang van de groepsgrootte moet volgens Anita beperkt blijven, zodat er genoeg tijd en ruimte is om studenten intensieve begeleiding te geven tijdens het werk-en leertraject.
De werving en selectie van zij-instromers is ook een belangrijk aandachtspunt. “Zij-instromers is eigenlijk een containerbegrip. In de praktijk is deze groep heel gemêleerd qua achtergrond, cognitieve en sociale vaardigheden. De hypothese was dat iedere zij-instromer praktijkgericht wil leren. De 50-plussers - de ‘oudere dames’ - vonden dat inderdaad prima: gewoon doen en de theorie ernaast. Maar jongeren van 17 en 18 jaar vonden het soms best ingewikkeld. Sommigen willen eigenlijk toch liever naar school in plaats van vier dagen per week werken."
Anita benadrukt dat bij zij-instromers de werving en selectie heel secuur moet plaatsvinden. "Je moet bij iedere student goed kijken of deze manier van praktijkleren wel past bij de persoon en zijn of haar leervoorkeur. Anders haal je een groep studenten binnen die bij het praktijkleren niet voldoende ontwikkeling laat zien."
